Odleżyny u osoby starszej – jak leczyć i im zapobiegać?

Odleżyny u starszej osoby są problemem, z którym musi borykać się nie tylko cierpiący senior, ale również opiekunka i rodzina. Gdy pojawią się raz i nie zostaną odpowiednio opatrzone, trudno się ich pozbyć. Mogą też doprowadzić do powstania otwartych ran, poważnych stanów zapalnych, a nawet sepsy. Co na odleżyny u starszej osoby? Jak radzić sobie z nimi domowymi sposobami? Czy można im zapobiec?

Odleżyny u osoby starszej – czym są?

Odleżyna to uszkodzone tkanki skóry, a nawet miejscowa martwica. Powstaje w wyniku długotrwałego ucisku, który zaburza ukrwienie miejsc narażonych na kontakt z powierzchnią łóżka czy odzieży. Może pojawić się w dowolnym miejscu na ciele, choć najczęściej występuje w miejscach, gdzie skóra jest blisko kości, takich jak pachwiny, grzbiet, łopatki, kolana i pięty, a także biodra u osób leżących na boku.

Na rozwój odleżyn wpływa wiele czynników, takich jak:

• osłabiona zdolność przyswajania składników pokarmowych,
• zaburzenia gospodarki białkowej,
• niedokrwistość,
• nieurozmaicona i nieprawidłowa dieta, uboga w witaminy i minerały,
• brak regularnej pielęgnacji ciała osoby leżącej,
• niedokładne osuszanie ciała po myciu.

Jednak jej bezpośrednią przyczyną jest ciągły nacisk, który doprowadza do zaburzeń ukrwienia, uszkodzenia naskórka, skóry na całej grubości, a nawet głębszych tkanek.

Odleżyny u osoby starszej – jak się objawiają?

W wyniku długotrwałego ucisku do tkanek miękkich dociera coraz mniej krwi. Pierwszym sygnałem, że dzieje się coś złego, jest ból i niewielki obrzęk w miejscu ucisku. Skóra staje się zaczerwieniona, nadmiernie ucieplona, a tkanki mogą twardnieć. Na zdrowej skórze po ustąpieniu nacisku zaczerwienienie ustępuje. W pierwszy stadium (w czterostopniowej skali), po usunięciu nacisku zaczerwienienie pozostaje na skórze. W kolejnych etapach staje się trwałe, skóra puchnie, staje się bardziej wrażliwa, a nawet zaczyna się łuszczyć. Mogą pojawić się pęcherze i zasinienia. W bardziej zaawansowanych przypadkach uszkodzenia obejmują całą grubość skóry, a martwica może sięgać tkanek podskórnych, powięzi, mięśni i kości oraz stawów. W tym stadium martwica jest już nieodwracalna.

Odleżyny u osoby starszej – jak zapobiegać i leczyć?

Najważniejszym elementem profilaktyki odleżyn jest regularne zmienianie pozycji chorego, co pomaga rozłożyć nacisk na różne części ciała i zapobiegać niedokrwieniu skóry. Rekomenduje się zmiany co 2 godziny. Pomocne są również materace przeciwodleżynowe, które zmniejszają nacisk na tkanki poprzez naprzemienne wypełnianie komór powietrzem.

Obszary narażone na odleżyny należy szczególnie pielęgnować – skóra powinna być sucha, elastyczna i nawilżona. Warto stosować kremy ochronne, które utrzymują odpowiednią wilgotność i sprzyjają regeneracji naskórka. Ważna jest także dieta – odpowiednie odżywienie i nawodnienie pacjenta wspiera zdrowie skóry i zmniejsza ryzyko powstawania odleżyn. Odpowiednia pielęgnacja, tak samo jak dieta, wpływają pozytywnie na proces gojenia się skóry.

7 praktycznych rad, jak zapobiegać odleżynom u osoby starszej

Mamy dla Ciebie kilka rad, co na odleżyny u starszej osoby sprawdzi się, gdy zaistnieje ryzyko ich powstania. To domowe sposoby na odleżyny, czyli dobra i skuteczna profilaktyka:

• 2 – 3 razy dziennie należy oglądać okolice skóry narażonej na zmiany – to ważne, by móc w miarę wcześnie podjąć działania lecznicze. Jeśli powstało jakieś zaczerwienienie czy zgrubienie – nie powinno się go dotykać.
• Jeśli chory nie ma możliwości korzystania z materaca przeciwodleżynowego, można wyścielić łóżko owczą skórą – zmniejsza ona ucisk.
• Zaleca się częste sprawdzanie stanu prześcieradła podopiecznego – rozciąganie go, usuwanie wszystkich zagnieceń czy okruszków, systematyczne zmienianie zarówno prześcieradła, jak i bielizny pacjenta.
• Pomocnym sposobem jest również używanie wałka do podpierania nóg, żeby nie opierały się one stale na piętach lub gumowych kółek, które podkłada się pod zmienione miejsca na skórze (narażone miejsca można zabezpieczać specjalnymi opatrunkami – najlepszym opatrunkiem, stwarzającym wilgotne środowisko, jest żel hydrokoloidowy). Przydatne są również błony poliuretanowe – pozwalają one na swobodny proces narastania naskórka, zapobiegając jednocześnie zakażeniu. Należy stosować maści/kremy z alantoiną – oprócz tego, że wspomagają naskórkowanie i gojenie się, łagodzą również dolegliwości bólowe i mogą chronić przed rozwinięciem cięższych stadiów owrzodzenia.
• Skóra chorego wymaga wyjątkowej ochrony – podczas upałów powinno się ją lekko zwilżać, np. wilgotnym gazikiem, natomiast po kąpieli dokładnie ją osuszać. Jeśli pacjent cierpi na inkontynencję (nietrzymanie moczu), po każdym podmyciu i osuszeniu trzeba dodatkowo zasypać skórę talkiem.
• W diecie podopiecznego powinna znajdować się witamina C, cynk i duże ilości białka.
• Zaleca się ćwiczenia z pacjentem – np. wielokrotne zginanie w stawach jego rąk i nóg oraz masowanie ciała oliwką dla dzieci.

Pamiętaj, że w momencie, w którym powstanie martwica, konieczne jest chirurgiczne zaopatrzenie rany. Najważniejsza w leczeniu odleżyn jest profilaktyka i odpowiednio wczesne włączenie leczenia – w stadium naskórkowym, czyli pierwszym – pobudzenie regeneracji naskórka pozwoli na uniknięcie powstania trudno gojących się owrzodzeń.

Opieka nad leżącym seniorem nie jest prosta. Konieczne jest posiadanie niezbędnej wiedzy, by pielęgnować go prawidłowo, w sposób bezpieczny, w zgodzie z samym seniorem i jego rodziną. Konieczne jednak są do tego także aktualne zalecenia dla opiekunek w Niemczech, które dadzą Ci wiele wiedzy do użycia w praktyce podczas pracy. Zadbaj również o to, by zdobywać wiedzę i dokształcać się na każdym kroku. To pomoże Ci w niełatwym zadaniu, jakim jest profesjonalna opieka nad osobami starszymi. Szkolenia z opieki senioralnej, które dla Ciebie przygotowaliśmy, z pewnością spełnią Twoje oczekiwania i pozwolą Ci rozwijać się jako opiekunka.